اقدام پژوهی شماره 130 : اقدام پژوهی با موضوع چگونه توانستم ميزان علاقه مندی دانش آموزان را به درس قرآن و فعاليت های مربوط به آن افزایش دهم تعداد صفحات: 37 صفحه قیمت: 2500 تومان

مدل: PDF & Word (فایل بصورت ورد قابل ویرایش)

 

مختصری از متن اقدام پژوهی:

چکیده

عنوان اقدام پژوهي حاضر اين است که، چگونه توانستم ميزان علاقه مندي دانش‌آموزان پايه اول را به درس قرآن و فعاليت هاي مربوط به آن افزايش دهم؟ و هدف اصلي آن نيز افزايش ميزان علاقه مندي دانش‌آموزان ياد شده به درس قرآن و فعاليت هاي مربوط به آن مي باشد. اما نکته اي که اشاره به آن خالي از لطف نمي باشد، آن است که اگر چه موضوع و عنوان اقدام پژوهي حاضر، تکراري به نظر مي رسد، اما بايد اذعان نمود که گاهي از اوقات، تکرار نه تنها زيبا و ضروري ست، که بسيار حياتي نيز مي باشد ! از آن جمله مي توان به تکرار شب و روز، تکرار نمازهاي پنج گانه در هر روز وغیره اشاره نمود. علاوه بر اين، آشنا نمودن کودکان با اصول و مباني دين اسلام، به ويژه قرآن کريم، آن هم در پايه اول دبستان، همواره نيازمند تکرار است. زيرا عامل «تکرار» در فرايند تدريس، امري اجتناب ناپذير مي باشد. بدون شک، انجام این تحقیق، از ابعاد گوناگون دارای اهمیت و ضرورت بسیار بوده است. زیرا از یک سو، علاوه بر ایجاد علاقه مندی در دانش‌آموزان پایه اول دبستان ……… به درس قرآن، میزان فعالیت و مهارت آنان در روخوانی، روان خوانی، قرائت و حفظ آیات، پیام ها و داستان های قرآنی را افزایش می داد و از دیگر سو، موفقیت دانش‌آموزان در یادگیری دیگر دروس (قرائت فارسی، جمله نویسی، املا و غیره) را نیز امکان پذیر می ساخت.

واژگان کلیدی : دانش آموزان – پایه اول- قرآن – علاقه مندی

 

فهرست

مقدمه

بیان مسأله

توصیف وضع موجود (شواهد 1)

الف. شاخص های کیفی وضع موجود

ب. شاخص‌های کمّی وضع موجود

اهداف تحقیق

گردآوری داده ها و اطلاعات برای ارایه راه حل‌ها

الف: پیشینه ی نظری

ب. پیشینه عملی

تجزیه و تحلیل و تفسیر داده ها و اطلاعات

راه حل های پیشنهادی

انتخاب راه حل ها

اعتبار بخشی به راه حل ها

اجرای راه حل ها (شواهد2)

پیشنهاد ها و راهکارها

فهرست منابع و مآخذ

 

 

مقدمه

در هنگام پرداختن به مباحث قرآني، شايسته است که ابتدا بدانيم، خود قرآن درباره خود چه مي گويد؟ و يا خويشتن را چگونه معرفي مي کند؟ از اين رو، اولين نکته اي که قرآن در اين زمينه بدان اشاره مي نمايد آن است که، اين کلمات و عبارات سخن خداست. نکته دوم آن که، قرآن وظيفه خود را هدايت انسان ها و بيرون آوردن آنها از تاريکي ها به سوي نور مي داند. (مطهري، 1371 : 33) آن جا که به صراحت مي فرمايد : «اين قرآن کتابي است که ما به تو فرستاديم تا مردم را به امر خدا از تاريکي ها به سوي نور رهنمون شوي.» (سوره ابراهيم/ 1) بر اين اساس، آشنايي با قرآن نه تنها آشنايي با کلام خداست، که اين آشنايي، شاهراه رهايي از تاريکي جهت رسيدن به نور و روشنایی ست. حال چنانچه طليعه آشنايي افراد با اين کتاب آسماني و ايجاد علاقه مندي به آن، از همان دوران کودکي و خردسالي همراه باشد، پيدايش صفات عاليه در انسان، بسيار سريع تر روی داده و دوام و بقاي آن نيز در روش و منش آنان بيش تر و پايدار تر خواهد بود. زيرا به فرموده ي حضرت علی(ع)، یادگیری علم و دانش [به ویژه علوم قرآنی] در دوران کودکی، هم چون ایجاد نقش بر روی سنگ است. (حیدری ابهری، 1387 : 40) با توجه به مطالب ياد شده، آشکار مي گردد که نقش و جايگاه درس قرآن در تربيت کودکان، به ويژه دانش‌آموزان پايه اول دبستان، به چه ميزان داراي اهميت است. اما سؤال مهمي که مطرح مي باشد آن است که، چرا در برخي از مدارس، دانش‌آموزان به درس قرآن بسيار علاقه مندند! اما در برخي ديگر از مدارس، چنین علاقه ای از خود نشان نمي دهند ؟ چرا در بعضي از آموزشگاه ها معلمان و مربيان در تدريس قرآن به دانش‌آموزان موفق اند؟ اما در بعضي ديگر از آموزشگاه ها، موفقيت چنداني در اين زمينه مشاهده نمي شود؟ به راستي دليل اين موفقيت ها و ناکامي ها چيست؟ و عوامل آن کدامند؟ به گواه برخي از پژوهشگران، هم چون بني حسن (1385) که در تحقيقي ضمن بررسي علل مهجوريت قرآن در بعضي از مدارس قم، به اين واقعيت تلخ اشاره دارد که هنوز، معلّمان در خصوص استفاده از روش هاي گوناگون به ويژه جنبه هاي هنري در آموزش قرآن، مهارت کافي را ندارند! هنوز در مدارس، منابع مالي کافي به تهيه وسايل آموزشي و کمک آموزشي درس قرآن، اختصاص داده نمي شود! هنوز به آموزش قرآن در دوره پيش دبستاني، توجه کافي نمي شود! هنوز هماهنگي لازم با خانواده ها در خصوص درس قرآن دانش‌آموزان صورت نمي گيرد و يا آموزش کافي در اين زمينه به آنان داده نمي شود ! و هنوز از سوي مديران و مسئولان در خصوص درس قرآن، نظارت و پشتيباني لازم صورت نمي گيرد! (مجموعه مقالات منتخب فرهنگيان بسيجي، 1386 : 91) اما از ديگر سو، شاهد آنيم که برخي ديگر از محققان هم چون عباسي (1386) در اقدام پژوهي خود با استفاده از روش هاي گوناگون توانسته است، دانش‌آموزان پايه اول دبستان يکي از مدارس قم را به درس قرآن و انس با آن علاقه مند نموده و موفقيت آنان را در برخي از فعاليت هاي قرآني هم چون حفظ، قرائت، گوش دادن، درک معاني و داستان هاي قرآني افزايش دهد. بدون شک، مهم ترين عاملي که در موفقيت يا ناکامی برخي از معلمان و مربيان در آموزش قرآن به دانش‌آموزان، نقش به سزايي دارد، مربوط به روش(Method) آنان در ارایه مطالب درسی می باشد. اما « روش » در لغت که اسم مصدر از رفتن است، به معناي عمل رفتن و خرامش می باشد(معين، 1376 : 1690) و در مفهوم، عبارت است از، راه هاي فعاليت و به کار بردن ابزار و وسايلي که موفقيت و رسيدن به هدف را امکان پذير مي سازد. (شعاری نژاد، 1375 : 647) بر اين اساس، عنوان اقدام پژوهي حاضر اين است که، چگونه توانستم ميزان علاقه مندي دانش‌آموزان پايه اول دبستان معاد علی آبادکتول را به درس قرآن و فعاليت هاي مربوط به آن افزايش دهم؟ و هدف اصلي آن نيز افزايش ميزان علاقه مندي دانش‌آموزان ياد شده به درس قرآن و فعاليت هاي مربوط به آن مي باشد. اما نکته اي که اشاره به آن خالي از لطف نمي باشد، آن است که اگر چه موضوع و عنوان اقدام پژوهي حاضر، تکراري به نظر مي رسد، اما بايد اذعان نمود که گاهي از اوقات، تکرار نه تنها زيبا و ضروري ست، که بسيار حياتي نيز مي باشد ! از آن جمله مي توان به تکرار شب و روز، تکرار نمازهاي پنج گانه در هر روز وغیره اشاره نمود. علاوه بر اين، آشنا نمودن کودکان با اصول و مباني دين اسلام، به ويژه قرآن کريم، آن هم در پايه اول دبستان، همواره نيازمند تکرار است. زيرا عامل « تکرار » در فرايند تدريس، امري اجتناب ناپذير مي باشد. بدون شک، انجام این تحقیق، از ابعاد گوناگون دارای اهمیت و ضرورت بسیار بوده است. زیرا از یک سو، علاوه بر ایجاد علاقه مندی در دانش‌آموزان پایه اول دبستان معاد علی آبادکتول به درس قرآن، میزان فعالیت و مهارت آنان در روخوانی، روان خوانی، قرائت و حفظ آیات، پیام ها و داستان های قرآنی را افزایش می داد و از دیگر سو، موفقیت دانش‌آموزان در یادگیری دیگر دروس (قرائت فارسی، جمله نویسی، املا و غیره) را نیز امکان پذیر می ساخت. بنابراين، اقدام پژوه برآن گرديد تا با استعانت از خداوند متعال و استفاده از نقطه نظرات همکاران و اساتيد فن و هم چنین بهره مندي از روش هاي گوناگون، ميزان علاقه مندي دانش‌آموزان خود را به درس قرآن و فعاليت‌هاي مربوط به آن افزايش دهد. توضيحات تکميلي در خصوص چگونگي انجام اين طرح به تفکيک، در قالب شاخص‌ها و مؤلفه هاي گوناگون، در ادامه تحقيق آمده است.

بیان مسأله

بیان مسأله (Problem) عبارت از توضیح ابعاد گوناگون مسأله ای است که محقق با آن مواجه گردیده و شامل توصیف وضع موجود، همراه با بیان اهمیت و ضرورت حل آن می باشد. (سیف اللهی، 1384 : 95)

اینجانب .......با میزان تحصیلات ......... در رشته ………… و .......سال سابقه ی خدمت، در سال تحصیلی ……… با سمت آموزگار، در پایه اول دبستان دخترانه …. . ، مشغول به انجام وظیفه بودم. این آموزشگاه در شهرستان .........واقع گردیده است.

نکته ی دیگر، در خصوص وضعیت خانواده های دانش‌آموزان دبستان یاد شده می باشد که از نظر اقتصادی و فرهنگی و هم چنین میزان سواد، در وضعیت خوبی قرار نداشتند. بر این اساس، دانش‌آموزان کلاس اینجانب نیز با فراوانی 28 نفر، از این قاعده مستثنی نبوده و دارای وضعیت خانوادگی مشابه با دیگر دانش‌آموزان این آموزشگاه بودند. بدون شک، پایه اول دبستان، در شکل گیری شخصیت انسان، از اهمیت بسزایی برخوردار است.

حال چنان‌چه در این پایه، روش های مورد استفاده در تعلیم و تربیت دانش‌آموزان، برگرفته از آیات قرآنی و روایات اسلامی باشد، اثر بخشی آن در نوع گفتار و رفتارآنان، همواره پایدار و ماندگار است. گواه این ادعا نیز، فرمایش نورانی امیر مؤمنان، علی(ع) است که می فرماید: یادگیری علم و دانش در کودکی، همانند حکاکی بر روی سنگ است. (حیدری ابهری، 1387 : 40)

اینجانب، در اوایل سال تحصیلی یاد شده، با مشاهده ی رفتار دانش‌آموزان کلاس خود در ساعات قرآن و پرداختن به گفتگوی صمیمی و دوستانه با آنان در خصوص اهمیت و ضرورت توجه به درس قرآن و هم چنین مشورت و تبادل نظر با مربی پیش دبستانی دانش‌آموزان و حتی گفتگو با برخی از اولیای آنان، متوجه شدم که به جز تعداد اندکی از دانش‌آموزان کلاس، بیش تر آنان نسبت به درس قرآن و فعالیت های مربوط به آن علاقه ی چندانی از خود نشان نمی دهند! بر این اساس، همواره این موضوع ذهن مرا به خود مشغول ساخته بود که چرا اغلب دانش‌آموزان کلاس، در هنگام پخش نوار و یا لوح فشرده ی قرآنی، با دقت به آن گوش نمی کنند؟چرا بیشتر آنان، نسبت به درک معانی و حفظ سوره های کوتاه قرآن، بی تفاوتند؟ و چرا اکثرآنان، در پرداختن به دیگر فعالیت های قرآنی، علاقه ی چندانی از خود نشان نمی دهند؟ و به طور کلی، چرا فراوانی دانش‌آموزان علاقه مند به هر یک از فعالیت‌های قرآنی در کلاس اینجانب، از مجموع انگشتان دست، تجاوز نمی کند؟! در واقع مسأله و سؤال اساسی این بود که، چگونه می توانم سطح علاقه مندی دانش‌آموزان خود را در پایه اول دبستان معاد علی آبادکتول، به درس قرآن ارتقا بخشم؟ به عبارت روشن تر، با استفاده از چه روش هایی می توانم میزان علاقه مندی آنان را به درس قرآن و فعالیت های مربوط به آن افزایش دهم؟

بنابراین، در تحقیق حاضر که از نوع پژوهش در عمل (Action Research) بوده است. اقدام پژوه در پی آن بود تا با استفاده از روش های معتبر علمی به جمع آوری داده ها و اطلاعات (Data and Information) لازم با هدف دست یابی به راه حل های مورد نیاز برای حل مسأله پرداخته، تا پس از انتخاب و اعتبار بخشی مناسب، به اجرای آن ها بپردازد. لازم به ذکر است که در این تحقیق، پژوهشگر علاوه بر استفاده از رهنمودهای ارزشمند صاحب نظران و اساتید فن و هم چنین مشارکت و نقادی همکاران گرامی، از نقطه نظرات دانش‌آموزان کلاس و حتی اولیای آنان نیز بهره مند گردیده است.

توصیف وضع موجود (شواهد 1)

توصیف وضع موجود (Status Description) یا شواهد 1، بخش مهمی از بیان مسأله است که به تبیین و توصیف وضع موجود از نظر محقق می پردازد که بیانگر وضع نامطلوبی است. (سیف اللهی، 1384: 95)

از این رو، در اوایل سال تحصیلی 89-88 پژوهشگر ...... ضمن مشاهده نامحسوس رفتار و فعالیت‌های قرآنی دانش‌آموزان کلاس و هم‌چنین نظر سنجی کتبی و انجام مصاحبه با آنان و حتی اولیای مربوطه و تبادل نظر با مربی پیش دبستانی سال گذشته شاگردان کلاس، متوجه عدم علاقه مندی بیش تر آنان به درس قرآن گردید که توصیف آن در قالب شاخص های کیفی وضع موجود آمده است.

الف. شاخص های کیفی وضع موجود

1. بیش تر دانش‌آموزان در ساعات قرآن، یا با هم صحبت می کردند و یا بی مورد برای بیرون رفتن از کلاس اجازه می گرفتند.

2. آیه های قرآن را در هنگام استفاده از نوار به صورت منظم، هم خوانی نمی کردند.

3. برخی از دانش‌آموزان در ساعات قرآنی، غیبت های بی مورد ویا غیر موجه داشتند.

4. تمایل چندانی به گوش دادن عبارت ها، پیام ها و مفاهیم ساده قرآنی از خود نشان نمی دادند.

5. به خواندن و حفظ سوره های کوتاه قرآن علاقه ای نشان نمی دادند.

6. با انجام وضو و هم چنین اصول و آداب احترام به قرآن نا آشنا بودند.

7. با عناوین کتاب های داستان قرآنی نا آشنا بودند.

8. در تمیز نگه داشتن کتاب قرآن چندان کوشا نبودند.

9. کاملاً با گنجینه ی احادیث و پیام های قرآنی ناآشنا بودند.

10. در اجرای نمایش، به ویژه نمایش های قرآنی، مهارت کافی را نداشتند.

11. برخی از اولیای دانش‌آموزان، از عدم علاقه مندی فرزندشان به درس قرآن و فعالیت های مربوط به آن، اظهار نارضایتی می کردند.

ب. شاخص‌های کمّی وضع موجود

در اوایل سال تحصیلی یاد شده، پس از مشاهده ی نامحسوس رفتار دانش‌آموزان کلاس و طرح پرسش‌های گوناگون از آنان (گفتگوی صمیمی و پرسش نامه نظر سنجی) و هم چنین تبادل نظر با اولیای مربوطه و مربی پیش دبستانی سال گذشته شاگردان، متوجّه شدم که از مجموع 28 نفر از دانش‌آموزان کلاس، 3 نفر (71/10درصد) علاقه مند به حفظ سوره‌های کوتاه قرآن، 1 نفر (57/3 درصد) علاقه مند به درک معانی سوره‌ها، 6 نفر (42/21درصد) علاقه مند به قرائت قرآن، 10 نفر (71/35درصد) علاقه مند به داستان‌های قرآنی، 2 نفر (14/7درصد) علاقه مند به گوش دادن نوار قرآن و6 نفر(42/21درصد) نیز غیرعلاقه‌مند به فعالیت های قرآنی بودند.

 

اهداف تحقیق

هدف (Aim) عبارت است از دور نمایی ذهنی از موقعیت مطلوبی که محقق در نظر دارد تا با فعالیتی که انجام می دهد، آن موقعیت را در عالم واقع پیدا کند. (سیف اللهی، 1384 : 89)

با توجه به تعریف یاد شده، هدف اصلی و اهداف اختصاصی این تحقیق، به شرح زیر بوده است الف: هدف کلی : افزایش علاقه مندی دانش‌آموزان پایه اول دبستان معاد علی آبادکتول به درس قرآن و فعالیت های مربوط به آن

ب. اهداف اختصاصی :

1. آشنا کردن دانش‌آموزان با قرآن کریم به عنوان کتاب الهی و آسمانی؛

2. آشنا نمودن دانش‌آموزان با آداب قرائت قرآن و چگونگی احترام به آن؛

3. ایجاد عادت در دانش‌آموزان به گوش کردن با دقت به نوار‌ها ویا لوح های فشرده ی قرآنی؛

4. توان مند سازی دانش‌آموزان در قرائت قرآن، رو خوانی و روان خوانی آن؛

5. ایجاد عادت در دانش‌آموزان، به شنیدن، خواندن و یا درک مفاهیم ساده، پیام ها و داستان های قرآنی؛

6. آشنا کردن دانش‌آموزان با رسم الخط قرآنی و ایجاد عادت در آنان به رو خوانی آن به صورت شمرده و آرام؛

7. ترغیب دانش‌آموزان به حفظ سوره های کوتاه قرآنی؛

8. آشنا کردن دانش‌آموزان با معانی برخی از کلمات ساده و عبارت های کوتاه قرآنی؛

9. ایجاد شور و نشاط در کلاس قرآن، همراه با جذاب کردن آن برای دانش‌آموزان.