از بین بردن انحراف دانش آموزان با آموزش فرایض دینی و تربیت اسلامی

تعداد صفحات : 30 صفحه

قیمت: 2500 تومان

مدل: PDF & Word (فایل بصورت ورد قابل ویرایش)

مختصری از متن اقدام پژوهی :

 

 

چکیده:

تربیت و شکل ‌گیری شخصیت افراد به ویژه نسل جدید، تحت تأثیر عوامل مختلف درونی، بیرونی و حتی عوامل فوق طبیعی قرار دارد. عوامل گوناگون مؤثر در تربیت، هر کدام در جای خود مهم و دارای درجه خاصی از تأثیر است. در این میان دو عامل خانواده و مدرسه نقش بسیار برجسته ای نسبت به دیگر عوامل دارند و در واقع این دو هستند که شخصیت افراد را شکل می ‌دهند. خانواده نخستین محل تعلیم و تربیت و عرصه‌‌ آموزش برای تمام افراد است. اینجاست که بخش اعظم سلایق و علایق، شخصیت‌ و الگو‌های رفتاری افراد شکل می ‌گیرد. مدرسه به عنوان مکمل خانواده، کانونی است که در آن افراد همراه با تعلیم و کسب معلومات، تربیت می ‌شوند. در مدرسه نیز عوامل مختلفی وجود دارند که در امر تربیت مؤثرند از قبیل برنامه‌ های ‌درسی، مواد آموزشی، سازمان مدرسه و امکانات آموزشی آن؛ ولی هیچ یک از اینها به اندازه معلم، چه به لحاظ آموزشی و چه تربیتی اهمیت ندارد، زیرا این معلم است که به همه‌ آن عوامل جان می‌ بخشد و آنها را سودمند و نتیجه ‌بخش می ‌گرداند. همچنین اوست که نسل ‌ها را به همدیگر ارتباط می‌ دهد، فرهنگ جامعه را حفظ می‌ کند، و در صورت نیاز تغییر می ‌دهد و تکامل می‌ بخشد، به رفتار دانش ‌آموز شکل می دهد و افراد مورد نیاز جامعه را تربیت می‌ کند.

از آنجا که در هر جامعه‌ ای بسته به بینش‌ ها و نگرش‌ های آن جامعه، نوع خاصی از تربیت مورد نظر است، در جامعه‌ دینی، تربیت دینی مورد اهتمام جدی متولیان امر تربیت است. با توجه به اینکه کشور ما یک کشور اسلامی است و ۹۹% جمعیت آن مسلمان است، تربیت دینیِ نسل جدید یکی از بایسته ‌های وزارت معارف به عنوان نهاد رسمیِ متکفل امر تعلیم و تربیت در کشور، به شمار می‌ رود.

بنابراین اینجانب ..… در این اقدام پژوهی تصمیم دارم به بررسی نقش تربیت دینی در دانش آموزان و جلوگیری از انحرافات آنها در آینده بپردازم. امید است پژوهش فوق مورد قبول اصحاب علم و دانش قرار بگیرد.

 

 

فهرست

مقدمه

بيان مسئله‏

اهمیت پژوهش

توصیف وضع موجود

ارائه اطلاعات( شواهد يک)

راه حل هاي پيشنهادي

انتخاب راه جدید به طور موقت

اجراي راه حل ها

گردآوری اطلاعات (شواهد دو)

بحث و نتیجه گیری

منابع

 

 

 

مقدمه

برای آموزش دین به کودکان اولین چیزی که باید مدنظر داشت و نسبت به آن آگاهی پیدا کرد شناخت روحیات و ویژگی­های کودکان و همچنین شناخت مراحل رشد آنهاست. باید توجه داشت که وجود گرایش دینی در کودکان غیر قابل انکار است. آنها سرشت خداجوی دارند و مفاهیم اساسی دین اسلام نیز اموری هستند که با سرشت کودک سازگاری بوده و اکتسابی نیستند و وظیفه تعلیم و تربیت شکوفا کردن این گرایشات فطری است. پس تمایلات فطری کودک کمک کننده است و باید به تفاوتهای فردی کودکان نیز توجه داشت که برخی در یادگیری مطالب سریع تر بوده و برخی کندتر و سطح تفکر کودکان نیز مختلف است، برخی در پاسخ به سئوالی به تفکر شهودی برمی­گردند و برخی در سطح عملیات عینی قرار دارند.[1]

دشمنان فرهنگ و تمدن اسلامي کودکان و نوجوانان کشور را هدف گرفته‏اند و براي انحراف آنان سرمايه گذاري کرده‏اند تا اگر بتوانند با منحرف کردن اين قشر تواناي جامعه، به آساني به ديگر اهداف برسند. اين حساسيت و دغدغه در مورد ايران اسلامي و چندين برابر است؛ زيرا 1. نزديک به بيست ميليون نفر از جمعيّت کشور، کودک و نوجوان هستند. 2. ايران کشوري است که با سياست‏ها و تجاوزگري‏هاي استکبار جهاني و جهان‏خواران مخالف است. براي بر حذر داشتن نوجوانان از شبيخون فرهنگي دشمن و براي تربيت نوجواناني برومند، توانا، نوآور، با فکر و انديشه و با غيرت، بايد آنان را هدايت کرد و بر اين منظور بايد با روحيه نوجوان و نيازهاي عاطفي و رواني او آشنا شد و زبان ارتباطي مناسب با او را جست و جو کرد.

بيان مسئله‏

تربیت اخلاقی، تربیت دینی از جایگاه رفیعی برخوردار است. تحقیقات انجام شده نشان می دهد که تربیت دینی توسط خانواده ها نقش اساسی در سامت روان و سازگاری اجتماعی دارد. همچنین پژوهش ها مؤید این مطلب است که مذهب می تواند خویشتن داری را که عنصر اساسی در تربیت است افزایش دهد و در این میان خانواده می تواند به عنوان اصلی ترین و اساسی ترین عنصر تربیت دینی تلقی شود. هدف از تربیت دینی آن است که مربی چه در مقام معلم و چه در مقام والدین شور و شوق فطری کودک را نسبت به جلال و جمال الهی پرورش دهد و از رهگذران فضایل اخلاقی را به ملکات اخلاقی مبدل سازد.

برای آموزش دین به کودکان اولین چیزی که باید مدنظر داشت و نسبت به آن آگاهی پیدا کرد شناخت روحیات و ویژگی­های کودکان و همچنین شناخت مراحل رشد آنهاست. باید توجه داشت که وجود گرایش دینی در کودکان غیر قابل انکار است. آنها سرشت خداجوی دارند و مفاهیم اساسی دین اسلام نیز اموری هستند که با سرشت کودک سازگاری بوده و اکتسابی نیستند و وظیفه تعلیم و تربیت شکوفا کردن این گرایشات فطری است

تربیت عبارت است از «فراهم آوردن زمینه ها و عوامل به فعلیت رساندن یا شکوفا ساختن استعدادهای شخص در جهت رشد و تکامل اختیاری او به سوی هدف های مطلوب.»[2]

دین در لغت به معنای جزا، اطاعت، قهر، غلبه، عادت، انقیاد، خضوع و پیروی در اصطلاح عبارت است از: «مجموعه ی عقاید، اخلاق، قوانین ومقرراتی که برای اداره ی امور جامعه انسانی و پرورش آنها به کار گرفته می شود.» با عنایت به تعریفی که از تربیت و دین به عمل آمده می توان گفت تربیت دینی فرایندی است دو سویه میان مربی و متربی که ضمن آن مربی با بهره گیری از مجموعه ی عقاید، قوانین و مقررات دینی تلاش می کند تا شرایطی فراهم آورد که متربی آزادانه در جهت رشد و شکوفایی استعدادهای خود گام برداشته، به سوی هدف های مطلوب رهنمون گردد.[3] تربیت دینی، همچون سایر جنبه های تربیت مانند تربیت جسمانی، ذهنی، اخلاقی و... فرایندی است دو سویه که باید آموخته و فرا گرفته شود، با این تفاوت که این نوع تربیت از سایر انواع تربیت مهم تر است و باید با دقت و ظرافت خاص انجام شود

اهمیت پژوهش

هر مطلب علمی دارای اصولی است که بدون آن ورود در آن علم بی اثر یا کم اثر است، علم تربیت نیز اصولی دارد که موارد زیر از آن جمله اند:

1ـ اصل سهولت: طبق این اصل از سخت گیری و خشونت نسبت به کودک باید پرهیز نمود چرا که آسان گیری کودک را علاقه مند و سخت گیری او را به اصل دین بدبین می کند.

2ـ اصل تدریج: همان طور که خداوند نیز آیات و احکام را تدریجاً نازل فرموده در آموزش به کودکان نیز اصل تدریج باید رعایت شود تا کودک متناسب با رشد و شکوفایی استعدادش مطالب را درک کند.

3ـ اصل مداومت و استمرار: آموزش در اسلام امری مستمر و مداوم است. اهمیت آموزش به کودک از سویی و طولانی بودن دوره ساختار ذهنی و روانی کودکی از سوی دیگر استمرار و مداومت در آموزش را می­طلبد و باید به موازات رشد عقلی و تحول روانی کودک مفاهیم اعتقادی را به وی انتقال داد و از شتاب و فشار پرهیز نمود.

4ـ اصل آگاهی بخشی: هدف تعلیم باید رشد فکری و یادگیری دانش آموز باشد که براساس تفکر و فعالیت فکری سودمندتر از تکرار و مرور آن است.

5ـ اصل تفاوتهای فردی: در آموزش کودکان نمی توان به طور یکسان عمل کرد و باید متناسب با ویژگی­های شناختی عاطفی، انگیزش و سوابق خانوادگی از روش­های گوناگون و موثر استفاده کرد، برخی با شعر، بعضی با داستان و برخی با پرسش و پاسخ بهتر درک می کنند، برخی زودتر و بعضی دیرتر. پس باید تفاوت­های فردی را در نظر داشت.[4]

توصیف وضع موجود

اینجانب …... آموزشگاه ...… شهرستان ..… می باشم. بنده در حدود … سال است که در آموزش و پرورش در حال خدمت هستم. بنده در رشته علوم تربیتی لیسانس دارم. و هم اکنون در آموزشگاه فوق الذکر با …نفر دانش آموز سر و کار دارم. در آموزشگاه من آنچنان که می بایست از یک مدرسه….. انتظار داشت، دانش آموزان علاقه ای به فراگرفتن فرایض دینی از خود نشان نمی دادند و با اینکه نسبت به دانش آموزان دیگر مدارس از وضعیت اخلاقی خوبی برخوردار بودند، باز هم بازیگوشی می کردند و در هنگام ارئه مطالب آموزشی تربیتی در زمینه احکام و... تمر کز افکار نداشتند. از آنجا که اطلاع پیدا کرده بودم که تعداد اندکی از آنها در خانه از ماهواره و شبکه های اجتماعی مثل وایبر، واتساپ و... استفاده می کنند، تصمیم گرفتم قبل از اینکه زمینه برای انحراف این کودکان معصوم بیشتر محیا شود، آنها را بیشتر با احکام دین و تربیت دینی آشنا نمایم.

ارائه اطلاعات (شواهد يک):

گردآوری اطلاعات اغلب از طریق چهار روش میسر می شود. این چهار روش عبارتند از: مصاحبه، مشاهده، پرسش نامه و اسناد و ارقام. هر یک از این چهار روش کاربرد ها و ویژگی هایی دارند که لازم است اقدام پژوهان پیش از آغاز و اقدام به پژوهش با این روش ها آشنایی کافی را کسب کنند. این که چه روشی یا فنونی در اقدام پژوهی کاربرد دارد بستگی به موضوع و هدف آن پژوهش دارد. همه اطلاعاتی که جمع آوری می شود شواهد لازم برای اثبات یا رد چیزی نیستند. به بیان دیگر داده ها (اطلاعات) مترادف با شواهد نیستند. شواهد داده هایی هستند که بدان وسیله می توانیم درباره ی تغییرات چیزی یا رخدادی داوری کنیم پس برای اثبات یا رد چیزی باید شواهد قابل قبول داشته باشیم.

بنابراین در این قسمت تصمیم گرفتم با دیگر همکاران، دانش آموزان و اولیای آنها مصاحبه هایی داشته باشم. همچنین پرسشنامه ای تهیه نمودم و آن را در اختیار تنی چند از اولیا و همکاران قرار دادم تا از نظرات آنها استفاده نمایم. خودم نیز به جستجو در بین کتاب های مرجع و همچنین مقالات و گزارشات علوم تربیتی و مدیریت آموزشی پرداختم تا با ارائه راهکار های مناسب این مسئله بغرنج را در بین دانش آموزانم از بین ببرم.

عوامل موثر بر تربیت دینی:

محبت: از عوامل موثر بر تربیت، محبت است که نیاز اساسی کودکان و غذای روح آنها می باشد. کودک به محبت کننده علاقه مند شده خود را شبیه وی ساخته و از او حرف شنوی دارد. حضرت امام (ره) به کودکان بسیار محبت می نمودند: «بچه ها به خدا نزدیک ترند و پاکیزه تریند» و می فرمودند: «بچه جدید العهد و ملکوتی است و به مبدأ نزدیک تر.»

معلم: معلم از جمله کسانی است که کودک تأثیر پذیری بسیار از او دارد و دو عامل اصلی جذب او برای کودک مقبولیت و محبوبیت است که از این دو عنصر می توان استفاده مطلوب نمود.

تشویق و تنبیه: عوامل دیگری چون تشویق و تنبیه نیز مؤثرند که هر یک باید اصولی و با طی نمودن مراحل مخصوص آن مورد استفاده قرار گیرد.

مراقبتهای پدر و مادر: مراقبات مادر هنگام بارداری و شیر دهی از عوامل بسیار تأثیر گذار بر سرنوشت کودک است. گناه بر بچه اثر می گذارد ؛ غذای حرام یا غیبت کردن مادر و... می تواند از عوامل زمینه ساز شقاوت کودک در آینده باشد تقوای مادر در دوران شیردهی، با وضو شیر دادن، زمینه ساز سعادت فرزند می­باشند. مادر و پدر نقش مهمی در تربیت دینی فرزند دارند که به علت گسترده بودن این بحث شما خوانندگان عزیز را به دو کتاب دکتر علی قائمی که بسیار مفید فایده است، ارجاع می دهیم.

اصول تربیت دینی:

هر مطلب علمی دارای اصولی است که بدون آن ورود در آن علم بی اثر یا کم اثر است، علم تربیت نیز اصولی دارد که موارد زیر از آن جمله اند:

1ـ اصل سهولت: طبق این اصل از سخت گیری و خشونت نسبت به کودک باید پرهیز نمود چرا که آسان گیری کودک را علاقه مند و سخت گیری او را به اصل دین بدبین می کند.

2ـ اصل تدریج: همان طور که خداوند نیز آیات و احکام را تدریجاً نازل فرموده در آموزش به کودکان نیز اصل تدریج باید رعایت شود تا کودک متناسب با رشد و شکوفایی استعدادش مطالب را درک کند.

3ـ اصل مداومت و استمرار: آموزش در اسلام امری مستمر و مداوم است. اهمیت آموزش به کودک از سویی و طولانی بودن دوره ساختار ذهنی و روانی کودکی از سوی دیگر استمرار و مداومت در آموزش را می طلبد و باید به موازات رشد عقلی و تحول روانی کودک مفاهیم اعتقادی را به وی انتقال داد و از شتاب و فشار پرهیز نمود.

4ـ اصل آگاهی بخشی: هدف تعلیم باید رشد فکری و یادگیری دانش آموز باشد که براساس تفکر و فعالیت فکری، سودمندتر از تکرار و مرور آن است.

5ـ اصل تفاوتهای فردی: در آموزش کودکان نمی توان به طور یکسان عمل کرد و باید متناسب با ویژگی­های شناختی عاطفی، انگیزش و سوابق خانوادگی از روشهای گوناگون و موثر استفاده کرد، برخی با شعر، بعضی با داستان و برخی با پرسش و پاسخ بهتر درک می کنند، برخی زودتر و بعضی دیرتر. پس باید تفاوتهای فردی را در نظر داشت.[5]

راه حل هاي پيشنهادي:

• تهيه و ارائه‌ي پرسش‌نامه به دانش‌آموزان.
• مشورت با افراد متخصص در اين زمينه
• بررسي راه‌کارها ارائه شده و انتخاب بهترين راه
• مطالعه کتب، مجلات، پايان‌نامه‌هاي مرتبط با موضوع و سرکشي به سايت‌هاي مختلف
• مشاهده رفتار دانش‌آموزان
• برگزاري جلسات هم‌انديشي در آموزشگاه

راهکار های موثر در تربیت دینی دانش آموزان

1ـ روش غیرمستقیم:

نتایج استفاده از روشهای غیرمستقیم بسیار مفیدتر از روش مستقیم است چرا که در روش مستقیم تذکرات زیاد و متوالی سبب لجاجت و مقاومت منفی می شود و بیان ایرادات و نصایح. احساسات کودک را جریحه دار می کند. علاوه بر این احساس غرور، خودخواهی و احساس خفت ناشی از پذیرش خطا سبب مقاومت روحی فراگیر می شود.[6]

روش الگویی، روش استفاده از مثال، قصه گویی، یادآوری نعمات الهی، نمایشی از جمله روشهای غیرمستقیم هستند.[7]

در سیره بزرگانی چون آیت ا... بهجت نیز روش غیر مستقیم بسیار دیده می شود. ایشان هیچ گاه به طور مستقیم به شخص نمی فرمایند این کار را بکن یا نه. بلکه در ضمن داستان یا حدیثی قصور و اشتباه اطرافیان را گوشزد می نمایند.[8]

2ـ استفاده از روشهای فعال:

در این روش مشارکت کودکان مدنظر است و مزیت آن تأثیر عمقی آن است، فعالیت گروهی بچه ها، واگذاری مسئولیت به ایشان، وضع قوانین توسط آنها و نظارت و قضاوتشان در مورد افراد خاطی از موارد مهم و موثر است.[9]

3ـ روش تربیت تلقینی:

تلقین مثبت به خود و دیگران از روشهای مورد استفاده در تربیت اسلامی است، حضرت امام خمینی (ره) در این مورد می فرمایند: «یکی از چیزهایی که برای انسان مفید است تلقین است... یک مطلبی که باید در نفس انسان تاثیر بکند با تلقینات و تکرارها بیشتر در نفس انسان نقش پیدا می کند به همین جهت اگر استفاده از روش تلقین در تعلم و تربیت به صورت منفی و تحمیل نباشد بلکه به شیوه مثبت، آگاهانه و آزادانه انجام پذیرد بسیار مطلوب و موثر خواهد بود.[10]

شیوه آموزش برخی مفاهیم دینی:

مفهوم دین: در سالهای اول دبستان از پرداختن

 

[1] سایت تحلیلی خبری رادکانا

[2] سایت پایگاه اطلاع رسانی ارتش جمهوری اسلامی ایران

[3] همان

[4] سایت تبیان

[5] سایت دانشگاه پیام نور صائین قلعه

[6]قائمی، علی؛ نقش مادر در تربیت فرزند

[7]مقدسی پور، علی؛ اصول و روشهای آموزش مفاهیم دینی به کودکان، صص 38-40.

[8]باهنر، ناصر؛ آموزش مفاهیم دینی همگام با روانشناسی رشد، صص 78-79.

[9] مقدسی پور، علی؛ همان، ص 41 .

[10]فریادگر توحید، موسسه انتشاراتی انصاری، ص 56 .