اقدام پژوهی با موضوع چگونه توانستم میزان یادگیری درس زبان فارسی را در دانش آموزان افزایش دهم

تعداد صفحات: 31 صفحه

قیمت: 2500 تومان

مدل: PDF & Word (فایل بصورت ورد قابل ویرایش)

مختصری از متن اقدام پژوهی:

چکیده

اینجانب …. با میزان تحصیلات … و … سال سابقه ی خدمت، در سال تحصیلی … با سمت دبیر ...... در آموزشگاه ....... مشغول به خدمت بودم.

من در این تحقیق روش هایی را برای علاقه مند سازی دانش آموزان مقطع متوسطه به این درس شیرین و پر محتوا را جهت جلوگیری از افت تحصیلی دانش آموزان بررسی می کنم و راهبرد آن ها را مورد بحث قرار می دهم.

از آنجایی که می دانید در رویکردهای جدید تعلیم و تربیت عرضه ی اطّلاعات کافی نیست. بلکه روش تدریس دوسویه از اهمّیّت ویژه برخوردار است. نقش اصلی بر عهده ی دانش آموزان گذاشته می­شود که با مشارکت مستقیم خود به فرآیند یادگیری شکل می­دهند و شیوه های تفکّر کردن را تمرین می­کنند. که این عمل به صورت های مختلفی که در این پژوهش شرح داده شده است میسر می گردد.

در نتیجه ی این عمل اقدام پژوهی، بسیاری از مشکلات و موانع پیشرفتی و علل بی انگیزگی دانش آموزان در درس زبان و ادبیات فارسی را شناسایی و به بهبود آن ها می پردازم.

فهرست

مقدمه:

بيان مسئله

توصیف وضع موجود:

اهمیت و ضرورت تحقیق:

پیشینه ی تحقیق

الف- شاخص های کیفی وضع موجود:

ب - شاخص های کمی وضع موجود:

تجزیه و تحلیل اطّلاعات

انتخاب راه حل های جدید موقتی و اجرای آن ها

توصیف وضع مطلوب (شواهد 2)

الف- شاخص های کیفی وضع مطلوب

ب- شاخص های کمی وضع مطلوب

گزارش نهایی و نتیجه گیری

پیشنهادات

منابع و مآخذ

مقدمه:

زبان توسعه یافته ترین ابزار فکری است که برای برقراری ارتباط بین انسان ها و جوامع انسانی به کار گرفته می شود. گرچه با ابزارهای دیگری مانند علائم، هنرهای بصری همچون نقاشی و مجسمه سازی نیز می توان ارتباط برقرار نمود، امّا انتقال مفاهیم پیچیده ذهنی به ساده ترین و کامل ترین شکل ممکن فقط از طریق زبان نوشتاری و گفتاری ممکن است.

با توجّه به مطالب یاد شده، آشکار می گردد که نقش و جایگاه درس زبان فارسی در زندگی انسان به چه میزان دارای اهمّیّت است. امّا سؤال مهمی که مطرح می باشد آن است که، چرا بعضی از دانش آموزان به درس علاقه مند نمی باشند؟ چرا در بررسی نتایج ارزش یابی درس زبان فارسی اغلب فراگیران از بخش واژگان و درک مفاهیم، نمره ی بیشتری از دست می دهند؟ چرا بعضی از دانش آموزان در پاسخ گویی به طور شفاهی دچار اضطراب می شوند؟ چرا بعضی از دبیران در تدریس این درس موفّقیّت چندانی ندارند؟ به راستی دلیل این ناکامی ها چیست و عوامل آن کدامند؟

در مباحث روانشناسی تربیتی، انگیزش و تعلیم و تربیت رابطه ای مانند آب و ماهی دارند. برای ایجاد انگیزه در دانش آموزان باید تلاش نمود تا فرد احساس نیاز کند. برای کسب مهارت در یک زمینه یا کسب دانش در موضوعی خاص اگر انگیزه، شوق و یا علاقه در میان نباشد، هیچ گاه به هدف خود نخواهیم رسید. برای این که بتوانیم میزان علاقه و میزان انگیزه را افزایش دهیم، از تقویت کننده های مؤثر استفاده می کنیم.

در میان دروس دوره ی دبیرستان، زبان فارسی زیاد مورد علاقه ی اکثر دانش آموزان نیست ویا این که در یادگیری آن مخصوصاً در واژگان و درک مفاهیم مشکلاتی دارند. پژوهنده در این پژوهش از هر دو روش تقویت کننده ها هم بیرونی و هم درونی استفاده کرده تا به نتایج مطلوب خود برای حل این مشکل دست یابد.

بر این اساس، عنوان اقدام پژوهی حاضر این است: "چگونگی افزایش علاقه مندی دانش آموزان به درس زبان فارسی." و هدف اصلی آن ایجاد انگیزه و افزایش علاقه در دانش آموزان نسبت به مفاهیم درس زبان فارسی می باشد.

از سوی دیگر، این تحقیق در پی آن بود تا علاوه بر جلوگیری از افت تحصیلی دانش آموزان دبیرستان شاهد به یادگیری و درک مفاهیم زبان فارسی، میزان مهارت آنان را نیز در دستور زبان فارسی و کاربرد آن در ارتقاء سطح آگاهی خود افزایش دهد.

بيان مسئله

زبان فارسی، آیینه فرهنگ و هویت ملی ما ایرانیان است این زبان، در گذر زمان فراز و نشیب های زیادی را طی کرده، اما همچنان جاودان مانده است. در دوره های معاصر، به دلیل گسترش ارتباطات، پیشرفت های صنعتی و هجوم واژه های بیگانه، این زبان بیش از هر دوره ی دیگر در معرض خطر قرار گرفته است. یکی از نهادهایی که بیش از حد هر نهاد دیگری می تواند در حفظ زبان فارسی تاثیر گذار باشد، وزارت آموزش و پرورش است. هر چند که در سال های اخیر، سازمان تالیف کتاب های درسی، تلاش های فراوان و مثبتی را در این جهت آغاز کرده، این کتاب ها به یک باز نگری مجدّد نیاز دارد. نگارنده در این مقاله بر آن است تا بخشی از مشکلات آموزش زبان فارسی در آموزش متوسطه را برشمارد و راه حل هایی را برای رفع آنها ارائه دهد.

آري بشريت به زبان و ادبيات فارسي وام دار است و مديون و از آن شاکر نيز هست. اما چندي است که بعضي با اين درخت تناور و سايه گستر که «چرخ نيلوفري را به زير آورده» نغمه ي ناسازگاري و زمزمه‌ي بي مهري سرداده اند. آن هم نه دشمنان که دوستان؛ تيشه ها بــــر‌گرفته ايم و نه بر ريشه ي زبان و ادبيات فارسي بلکه بر بنياد فرنگ و تمدن خود مي زنيم. يکي از روزنامه نگاران آمريکايي به نام استيو هولگيت در مقاله اي با عنوان «مولوي، شاعر ايراني، آمريکا را تسخير مي کند» از شهرت روز افزون مولانا در آمريکا مي نويسد. او مي‌گويد: «اشعار مولوي پاسخ گوي نياز معنوي و روحي آمريکايي هاست». به راستي چه شده است که در آمريکا 14 ميليون مثنوي انگليسي چاپ مي شود و بيشترين فروش را در آن جا دارد؟ (ميرزا خاني، حسن – پويه ص 64) ولي در اين سرزمين ساز بي مهري نواخته مي شود.

اکنون نيز اگر به نحوه ي هدايت تحصيلي دانش آموزان گذري بيندازيم، متوجه اين قضيه خواهيم شد. دانش آموزاني که حتي رشته ي زبان و ادبيات را کسب نکرده اند نيز، با تشکيل کميسيون خاص در ادارات آموزش و پرورش به سوي اين رشته گسيل داده مي شوند. رشته اي که خود دانش آموز به رفتن و ادامه‌ي تحصيل در آن راغب نيست و حتي با توجه به سوابق موجود استعداد راه يابي بدان رشته را ندارد. اين است حال و روز رشته ي ادبيات در اين روزگار.

توصیف وضع موجود:

اينجانب … دبیر …. آموزشگاه … شهرستان…. هستم. در يکي از کلاس هاي پايه … دانش آموزان از من تقاضا نمودند که: براي دستور زبان فارسي مي خواهیم کلاس تقويتي داشته باشیم. در اولين برخوردم با آنها وقتی از آنها در باره ي نظرشان در مورد دستور پرسيدم؛ متاسفنه گفتند به دلیل اینکه همواره روی درس زبان فارسی همانند یک درس حفظی قضاوت می کرده اند تاکنون موفق به فهم دقیق این درس نشده اند. درس زبان فارسی که به عنوان درس کسب مهارت های زبانی در برنامه درسی دانش آموزان گنجانده شده است، دارای مطالب و محتوای زیاد نگارشی، دستوری و آموزشی و... است که از نظر من یکسری نارسایی هایی دارد از جمله: حجم زیاد آن، دستور زبان سنتی و موارد تجویزی از جمله در قسمت بیاموزیم که واقعیّت های موجود در زبان فارسی را نهی می کنند و... علاوه بر این ها که مربوط به مطالب خود کتاب می باشد، بیشتر دبیران تحصیلات لازم و آشنایی کامل با آموزش زبان شناسی به صورت پیشرفته را ندارند که به نارسا بودن کتاب می افزاید و هم چنین بیشتر آموزش های کتاب در زندگی روزمره کاربردی نیستند و این یکی از مغایرت های کلی کتاب با اهداف آموزش و پرورش است، چنانکه در متن اصلی به آن اشاره شده است. حال با وجود همه اینها باید در هر چه کاربردی تر کردن آن در زندگی کوشید. واژگان کلیدی: درس زبان فارسی، زبان شناختی، آموزش و پرورش، دانش آموزان. مقدمه: از آنجایی که زبان فارسی، زبان رسمی و ملی کشور ماست و یکی از نهاد هایی که بیش از هر نهاد دیگر می تواند در ترویج آن در کشور تاثیر گذار باشد، وزارت آموزش و پرورش است به همین دلیل با طراحی درس زبان فارسی و گنجاندن آن در برنامه ی درسی دانش آموزان، سعی در یادگیری بهتر آن دارد. در نظام آموزش و پرورش ایران، زبان فارسی وسیله انتقال مفاهیم سایر موضوعات درسی نظیر فیزیک، شیمی، زیست، ریاضی و... ضرورت درک مفاهیم سایر موضوعات درسی، برنامه ریزان درسی را بر آن داشته تا در برنامه درسی مدارس به زبان، کسب مهارتهای زبانی و قواعد شناخت زبان فارسی و کاربرد درست آن از جانب دانش آموزان بهای بیشتری بدهند. نگارنده در این تحقیق ابتدا مساله را تعریف کرده و سپس با طرح سؤالات و فرضیات تحقیق که در طی متن اصلی بیشتر آن ها را توضیح می دهد، به سراغ پیشینه و مراحل انجام کار و نتایج تحقیق رفته است. و سپس در متن اصلی ابتدا به توضیح بخش اول یعنی: نارسائیهای دستور و زبان شناختی کتاب و در بخش دوم تاثیر تحصیلات دبیران در آموزش و در بخش سوم به مغایرت کلی کتاب با اهداف آموزش و پرورش و غیر کاربردی بودن آن پرداخته است. درس زبان فارسی از معدود درسهایی است که بر خلاف تصور عام که می پندارند چون زبان فارسی، زبان رسمی و رسانه ای همه دانش آموزان است و می بایست کمترین مشکل در فهم و یادگیری آن وجود داشته باشد، بیشترین افت تحصیلی در آن وجود دارد

اهمیت و ضرورت تحقیق:

با توجه به این که دستور زبان فارسي از دروس مهم و پايه است و هر دانش آموزي براي موفقيت در سال هاي آتي، بايد اين درس را فرا بگيرد، بر آن شدم تا در مورد اين درس با دانش آموزان بيشتر کار کنم. و از طرفی چون علائم موفقیت یک دبیر، عملکرد کلاس، در درسی است که او تدریس می کند خود به خود اهمیت و ضرورت تحقیق برای من بارزتر می شد. نارسایی های دستور و زبان شناختی کتاب: تحلیل و بررسی پاسخ های دانش آموزان به سؤال 1 تا 10 پرسشنامه نشان می دهد که از نظر دانش آموزان مقطع دبیرستان، کتاب زبان فارسی از نظر شکل کلی و طراحی، برای آن ها جذاب نمی باشد و در بررسی خود نگارنده نیز از کتاب مشاهده شد که کتاب ها تا حد بسیار زیادی ساده و غیر جذاب طراحی شده اند و فقط در بعضی موارد برای بیان نمونه ها و مثال ها ازرنگ قرمز و آبی استفاده شده که آن نیز کارگشا نبوده است. . اما شکایت اصلی دانش آموزان در مورد متن و محتوای آموزشی این کتاب است که با بررسی 4 کتاب زبان فارسی (1)، (2)، (3) سایر رشته ها و زبان فارسی (3) تخصصی علوم انسانی نتایج زیر به دست آمده است: 1. مؤلفان درقسمت"سخنی بادبیران"، بخش دستور زبان فارسی(زبان فارسی1) چنین آورده اند: « کوشش شده است که دستور زبان دوره ی دبیرستان، بر مبنای نظریه ی علمی «ساخت گرایی» نوشته شود و در مواردی نیز که نظریه های دیگر از جمله « نقش گرایی » و «گشتاری» در تحلیل قضایای دستوری موفق بوده اند از آن نظریه ها استفاده شود و در عین حال در حد امکان از دستور سنتی نیز فاصله گرفته شود. » درزبان شناسی، ساخت گرایی از نیمه دوم قرن نوزدهم آغاز شد و مشغله ی اصلی و مرکزی ساخت گرایی پرداختن به ساخت های نقش مندی است که در فرایند تعبیر به کار می آیند. و از آنجایی که در دستور ساختاری توصیف براساس ساخت و صورت است و عمدتاً متکی به نشانه ها و قراین لفظی است، استفاده از این نظریه دستور زبان فارسی باعث بوجود آمدن اشکالاتی شده است که با توجه به نظریه ساخت گرایی قابل تعریف و توصیف نیستند و از آن جمله می توان موارد زیر را ذکر کرد: در درس بیست و چهارم کتاب زبان فارسی (1) صفحه 122آمده است: «در سطح واج شناسی نیز معلوم می کنند که چرا ما در زبان فارسی ساخت های واجی از نوع قارچ، مزد، بیست یا نژند را داریم ولی ساخت های واجی از نوع قاچر، مازد، یاندنژ را به هیچ وجه نمی توانیم داشته باشیم» آنچه مسلم است واحدهای زبانی قاچر، مازد، بیزد یا ندنژ از نظر ساخت دچار مشکل نیستند و دقیقاً تابع الگوی صامت + مصوت + صامت + صامت هستند و در آن ها واج های قریب المخرج هم به چشم نمی خورند ولی فاقد معنا هستند و لاجرم باید آن ها را از صافی معنا شناسی عبور داد. نتیجه ای که از این مثال حاصل می شود آن است که واج شناسی به عنوان یک سطح از زبان شناسی نمی تواند فارغ و جدای از معناشناسی باشد و اساساً لفظ و معنا ملازم یکدیگرند و این خود یکی از لغزشگاه های نظریه ساخت گرایی است. در درس بیست و سوم همان کتاب قید ها در یک تقسیم بندی کلی به دو دسته ی قید های نشانه دار و بی نشان تقسیم شدند. از این که قیدهای نشاندار را با توجه به نشانه های لفظی تشخیص می دهیم تردیدی نیست اما سخن در این است که قیدهای بی نشانه را چگونه می توان در جمله از سایر اجزای جمله باز شناخت؟ این هم یکی از چالش های نظریه ساخت گرایی است. نمونه هایی از این دست نشان می دهد که زبان فارسی با نظریه ساخت گرایی چندان تناسبی ندارد و علاوه بر این باید گفت ساخت گرایی در اروپا حدود 1960 متوقّف گشته است و آزمون تاریخی خود را پشت سر گذاشته است و اینکه ما در این برهه از این نظریه در تدوین کتب آموزشی زبان استفاده کنیم جای بررسی بیشتری دارد. در صفحه 9 زبان فارسی 1 آمده است که: گفتیم نشانه فعل، شناسه است. آیا نهاد هم نشانه ای دارد؟ در جمله «آن پسر توپ را به پسر می دهد » نهاد کدام است؟ چرا؟ از این که فعل دارای شناسه (نشانه لفظی) است تردید نداریم و با نظریه ساخت گرایی منطبق است، ولی آن پسر به عنوان نهاد نشانه لفظی ندارد و نشانه معنوی دارد و در این صورت ما از ساخت گرایی خارج می شویم و به معناگرایی میل می کنیم. علوی مقدم (1386) معتقد است که حداقل کار در این زمینه این است که تصریح شود نظریه اصلی، یعنی «ساخت گرایی»، در توجیه مطالب خاص قاصر بوده، نویسندگان به منظور رفع مشکل به استفاده از نظریه های علمی جانبی مبادرت کرده اند و از آن ها در توصیف مطالب مورد نظر بهره جسته اند. 2. حجم زیاد کتاب ها موجب شده است هدف های آموزشی، تحت الشعاع به موقع تمام کردن کتاب قرار گیرد. در قسمت توصیه هایی برای تدریس و ارزشیابی درس زبان فارسی (1) مقدمه آمده است: « به دلیل روش خاص ارائه دستور زبان، ممکن است احساس شود در هر بخش، موارد دستور کامل گفته نشده است. این کار طی سه سال انجام خواهد شد، بنابراین توصیه می شود مباحث دستوری همان اندازه که در کتاب آمده است مطرح شود نه بیشتر از آن مباحث دستوری به تدریج در سال های بعد گسترش خواهد یافت» به نظر نگارنده اگر مؤلفان کتاب درسی هر مطلب را به صورت تمام و کامل از آسان به دشوار در یک کتاب درسی بیاورند برای دانش آموزان مفیدتر خواهد بود تا این که در هر سال قسمتی از یک مطلب گفته شود و سال های بعد به تدریج آن مطلب گسترش داده شود که بعضا مطالب گفته شده در زبان فارسی (3) با مطالب آورده شده در زبان فارسی (1) هم خوانی و مطابقت زیادی ندارد و به این ترتیب هم از حجم مطالب درسی هر ساله کاسته می شود و دبیر فرصت بیشتری برای تدریس و ارزشیابی از مطالب یاد داده شده خواهد داشت و هم دانش آموزان دچار سردرگمی نخواهد شد

پیشینه ی تحقیق

تحقيقات و مقالاتي که در اين زمينه مورد بررسي قرار گرفته اند که بعضي از آنها عبارتند از:

1- کتاب دستور زبان فارسي حسن انوري و احمدي گيوي مورد مطالعه قرار گرفت تا آموزش دستور از طرق مختلف انجام گيرد.

2- براي ياد آوري مراحل اقدام پژوهي و اجراي آن به مقالات متعددي از قاسمي پويا، حنا فريس، منوچهر همايون فر و صفورا يزد چي مراجعه شد.

3- از اينترنت نيز مقالات مختلفي در مورد دستور زبان زبان فارسي و آموزش آن مطالعه گرديد